HABERLER Web Sitemiz Yayında!

Bel Fıtığı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

DETAYLAR

SÜRE

5 min

KATEGORİ

BLOG

YAZAR

Op. Dr. Caner Sarıkaya

Bel fıtığı, omurgamızın bel bölgesinde bulunan disklerin yırtılması veya yer değiştirmesi sonucu sinirler üzerine baskı yapmasıyla oluşan bir durumdur. Omurlar arasında yer alan bu diskler, amortisör görevi görür. Ancak zamanla veya ani zorlamalarla bu diskler yerinden kayabilir ya da dış katmanları yırtılarak iç kısmındaki jel dışarı taşabilir. Bu durumda, çevredeki sinir köklerine baskı oluşur ve bu baskı sonucunda ağrı, uyuşma, kas güçsüzlüğü gibi şikayetler ortaya çıkar.

Bel fıtığı, genellikle belde ağrı ile başlar ve ağrı kalçaya, bacaklara, hatta ayaklara kadar yayılabilir. Ağrıya eşlik eden uyuşma, karıncalanma veya bacakta güç kaybı, fıtığın sinir üzerine baskı yaptığını gösterir.

Bel Fıtığını Tetikleyen Faktörler Nelerdir?

Bel fıtığının ortaya çıkmasında birçok etken rol oynar. Bunlar arasında en yaygın olanlar şunlardır:

Ağır Kaldırma ve Yanlış Hareketler

Aniden ağır yük kaldırmak, yükü yanlış teknikle taşımak ya da ani dönme-bükülme hareketleri bel disklerine fazla baskı yaparak fıtık oluşumuna neden olabilir.

Uzun Süre Oturmak

Özellikle masa başı çalışanlar, sürekli oturarak çalışanlar veya uzun süre araç kullananlar bel bölgesine sürekli baskı uygular. Yanlış oturma pozisyonları da riski artırır.

Obezite (Aşırı Kilo)

Fazla kilo, omurgaya ekstra yük bindirir. Bu da zamanla beldeki disklerin zorlanmasına ve fıtık oluşumuna zemin hazırlar.

Fiziksel Aktivite Eksikliği

Hareketsiz yaşam tarzı, bel kaslarının zayıflamasına neden olur. Güçsüz bel ve karın kasları, omurgayı desteklemekte yetersiz kalır ve diskler daha kolay hasar görür.

Sigara Kullanımı

Sigara, disklerin beslenmesini bozar ve yapısal zayıflamaya neden olur. Bu da fıtık riskini artırır.

Genetik Yatkınlık

Bazı kişiler genetik olarak daha zayıf disk yapısına sahip olabilir. Ailede bel fıtığı öyküsü varsa, risk daha fazladır.

Yaşlanma

Yaş ilerledikçe diskler su ve esneklik kaybeder. Bu da onları daha hassas ve fıtığa eğilimli hale getirir.

Bel Fıtığının Belirtileri Nasıl Olur?

Bel fıtığı, omurgadaki disklerin yırtılarak sinirlere baskı yapması sonucu ortaya çıkar. Her fıtık belirti vermez, bazıları “sessiz” seyredebilir. Ancak sinir sıkışması arttıkça, bazı tipik belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler erken dönemde hafifken, ilerleyen evrelerde daha ciddi şikâyetlere yol açabilir.

1. İlerlemiş Bel Fıtığının Belirtileri Nelerdir?

İleri düzey bel fıtığında sinir baskısı artar ve şu şikâyetler görülebilir:

Sürekli bel ağrısı: Dinlenmekle geçmeyen, hareketle artan ağrılar.
Bacakta şiddetli ağrı: Kalçadan başlayıp bacağın arka kısmına, bazen ayağa kadar inen ağrı (siyatik ağrısı).
Uyuşma ve karıncalanma: Özellikle bacak, ayak veya ayak parmaklarında hissizlik, karıncalanma.
Kas güçsüzlüğü: Ayakta durmakta, merdiven çıkmakta zorlanma; ayakta takılma hissi.
İdrar ve dışkı kontrolünde bozulma (nadir ama acil bir durumdur): "Cauda equina sendromu" denilen bu durum acil cerrahi müdahale gerektirir.

2. Bel Fıtığı En Çok Nereye Vurur?

Bel fıtığı sinirleri sıkıştırdığı için ağrı genellikle sinir hattı boyunca yayılır. En sık ağrının vurduğu bölgeler:

Kalça ve uyluk: Ağrı burada başlar.
Bacağın arka veya yan kısmı: Sinir basısının tipine göre değişebilir.
Diz altı ve ayak: İlerlemiş fıtıklarda ağrı ve uyuşma ayak parmaklarına kadar ulaşabilir.
Topuk ya da ayak tabanı: Özellikle S1 sinir kökü etkilenmişse bu bölgelere yayılım olur.

Her hastada ağrının yeri farklı olabilir, çünkü hangi diskin ve sinirin etkilendiği belirleyicidir.

3. Bel Fıtığı Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Bel fıtığından şüphelenmek için şu belirtilere dikkat edilir:

Belden bacağa yayılan ağrı (özellikle tek taraflıysa)
Ayakta veya bacakta uyuşma, karıncalanma
Bir bacakta güçsüzlük ya da denge problemi
Öksürme, hapşırma ile artan bel/bacak ağrısı

Ancak kesin tanı için mutlaka bir beyin ve sinir cerrahisi ya da fizik tedavi uzmanı muayenesi gerekir. Genellikle aşağıdaki testler istenir:

Fizik muayene: Refleks testi, düz bacak kaldırma testi vb.
Görüntüleme: En sık bel MR (manyetik rezonans görüntüleme) kullanılır.
EMG (elektromiyografi): Sinir hasarının derecesini gösterebilir.

Bel fıtığı, erken fark edildiğinde çoğu zaman ameliyatsız tedavi edilebilir. Ancak belirtiler ilerlemişse zaman kaybetmeden uzman görüşü alınmalıdır. Kalıcı sinir hasarlarını önlemek için erken tanı ve doğru tedavi çok önemlidir.

Bel Fıtığı Tedavisi

Bel fıtığı tanısı konulduğunda, birçok hasta ilk olarak “Artık bu ağrıyla mı yaşayacağım?” diye düşünür. Oysa günümüzde bel fıtığı, çoğu zaman ameliyatsız yöntemlerle kontrol altına alınabilen ve tedavi edilebilen bir durumdur. Tedavi planı, fıtığın derecesine, hastanın yaşına, yaşam tarzına ve şikayetlerin şiddetine göre değişiklik gösterir.

Ameliyatsız Tedavi Seçenekleri

Bel fıtığı vakalarının büyük çoğunluğu cerrahi gerektirmez. İlk tercih edilen yöntemler genellikle konservatif (ameliyatsız) tedavilerdir:

İstirahat ve yaşam tarzı düzenlemesi: Ağrılı dönemde kısa süreli dinlenme, bel bölgesine fazla yük bindiren hareketlerden kaçınmak çok önemlidir. Ancak uzun süreli yatak istirahati önerilmez; hafif yürüyüşler kasları güçlendirebilir.
Fizik tedavi ve egzersiz: Uzman eşliğinde yapılan germe ve güçlendirme egzersizleri, sinire olan baskıyı azaltabilir. Fizik tedavi uygulamaları (sıcak-soğuk, ultrason, elektrik stimülasyonu gibi) ağrının kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
İlaç tedavisi: Ağrıyı azaltmak için ağrı kesiciler, kas gevşeticiler ve antiinflamatuar ilaçlar kullanılabilir. Bazen, sinir kökü tahrişini azaltmak için kısa süreli kortizon tedavileri de uygulanabilir.
Enjeksiyon tedavileri: Bel bölgesine uygulanan sinir blokajı ya da epidural enjeksiyonlar, sinire olan baskıyı azaltarak hem ağrıyı hem de bacakta hissedilen uyuşma, karıncalanma gibi belirtileri hafifletebilir.

Bu tedavilerle amaç, fıtığın neden olduğu sinir basısını ve buna bağlı bacak ağrısını azaltmak, hastanın yaşam kalitesini yükseltmektir.

Cerrahi Gerekli mi?

Bel fıtığında cerrahi yalnızca bazı özel durumlarda gündeme gelir. Eğer şiddetli ağrı uzun süredir devam ediyorsa, bacakta ilerleyici güç kaybı varsa ya da idrar-dışkı kontrolü kaybı gibi acil belirtiler oluşmuşsa, ameliyat kaçınılmaz olabilir. Uygulanan mikrocerrahi veya endoskopik yöntemlerle sinire baskı yapan fıtık temizlenir ve hasta genellikle kısa sürede rahatlar.

Bacağa Vuran Ağrılar için Ne Yapılabilir?

Bel fıtığına bağlı olarak bacağa vuran ağrılar (siyatik), genellikle sinir üzerindeki baskı azaldıkça hafifler. Bunun için doğru egzersizler, sıcak uygulamalar, fizyoterapi ve ilaç tedavileri oldukça etkilidir. Ayrıca oturuş şekline dikkat etmek, ani hareketlerden kaçınmak ve bel bölgesini destekleyen ergonomik yastıklar kullanmak ağrının azalmasına yardımcı olur.

Bel Fıtığında Enjeksiyon Tedavileri Nelerdir?

Bel fıtığına bağlı ağrı ve sinir sıkışması şikayetleri olan hastalarda, ilaç ve fizik tedavi yöntemlerine ek olarak enjeksiyon tedavileri uygulanabilir. Bu yöntemler genellikle ameliyat gerektirmeyen, girişimsel ağrı tedavileri olarak adlandırılır ve hastanın ağrısını hafifletmeyi, sinir üzerindeki baskıyı azaltmayı hedefler.

Aşağıda en yaygın uygulanan enjeksiyon tedavilerinden bazıları:

Transforaminal Epidural Steroid Enjeksiyonu (TFESI)

Bu yöntem, sinir köküne en yakın noktaya röntgen (skopi) eşliğinde steroid ve anestezik ilaçların verilmesidir. Amaç, fıtığın baskıladığı sinir kökü çevresindeki ödemi ve iltihabi durumu azaltmak ve böylece ağrıyı hafifletmektir.

Genellikle tek taraflı bacak ağrısı olan hastalarda kullanılır.
İşlem, lokal anestezi altında yapılır.
Ağrının yoğun olduğu dönemde uygulanabilir.

Not: TFESI, özellikle bacağa vuran ağrının baskın olduğu ve ameliyat gerektirmeyen hastalarda oldukça etkili bir yöntemdir.

Faset Eklem Enjeksiyonu

Omurgayı birbirine bağlayan küçük eklemlere (faset eklemler) yönelik yapılan bu enjeksiyon, bel ağrısının kaynağının bu eklemler olduğu durumlarda tercih edilir. Bel fıtığı ile birlikte görülen faset sendromlarında oldukça etkilidir.

Steroid ve lokal anestezik ilaçlar doğrudan faset eklem kapsülüne verilir.
Belde lokalize, yayılmayan, hareketle artan ağrılarda özellikle etkilidir.
Hem tanı hem tedavi amacıyla uygulanabilir.

Termokoagülasyon (Radyofrekans Ablasyon)

Bu yöntem, ağrıyı taşıyan sinir uçlarını ısı enerjisi kullanarak devre dışı bırakmayı amaçlar. Genellikle kronik bel ağrısında, özellikle faset eklem kaynaklı ağrılarda uygulanır.

İşlem sırasında sinir uçlarına özel bir iğne yerleştirilir.
Radyofrekans cihazıyla bu sinir uçları ısıtılarak ağrı iletimi kesilir.
Etkisi 6 ay ile birkaç yıl sürebilir.

Nükleoplasti (Disk Ablasyon Tedavisi)

Nükleoplasti, ileri düzeyde olmayan, henüz yırtılmamış veya az yırtılmış disklerde uygulanabilen minimal invaziv bir işlemdir. Bu yöntemde, özel bir cihazla disk içine girilir ve içerideki doku radyofrekans enerjisiyle buharlaştırılarak hacmi azaltılır.

Böylece diskin boyutu küçülür ve sinir üzerindeki baskı azalır.
Genellikle hastaneye yatış gerekmez, işlem sonrası birkaç saat dinlenme yeterlidir.
Uygun hasta grubunda yüksek başarı oranlarına sahiptir.

Kapalı Bel Fıtığı Ameliyatı Nedir? Hangi Teknikler Kullanılır?

Günümüzde bel fıtığı tedavisinde teknolojinin gelişmesiyle birlikte açık cerrahilerin yerini kapalı (minimal invaziv) ameliyatlar almıştır. Bu teknikler sayesinde hem iyileşme süresi kısalmış, hem de ameliyat sonrası konfor artmıştır. En sık uygulanan kapalı bel fıtığı ameliyat yöntemleri şunlardır:

Mikrocerrahi (1 cm kesi)
Full Endoskopik Yöntem (0,6 cm kesi)
UBE (Unilateral Biportal Endoskopi – iki adet 1 cm kesi)

Her üç yöntem de fıtıklaşan disk parçasını sinir üzerinden temizlemeyi amaçlar. Aralarındaki farklar uygulama tekniği ve kullanılan ekipmanlardadır. Ancak uzun vadeli başarı oranları ve hasta memnuniyeti açısından anlamlı farklar bulunmamaktadır.

Mikrocerrahi Diskektomi (Yaklaşık 1 cm Kesi ile)

Mikrocerrahi ile Bel Fıtığı Ameliyatı (Yaklaşık 1 cm Kesi ile)

Ameliyat ameliyat mikroskobu eşliğinde yapılır. Bu sayede cerrah, sinir ve çevre dokuları büyük bir hassasiyetle görebilir.
Yaklaşık 1 cm’lik küçük bir kesi ile girilir, kaslar kesilmeden sadece aralanır. Sinire baskı yapan disk parçası temizlenir.
En yaygın ve en çok uygulanan cerrahi tekniktir; uzun yıllardır başarıyla kullanılmaktadır.
Mikroskop sayesinde görüş alanı geniştir ve sinir dokusuna zarar vermeden çalışmak mümkün olur.
Cerrahın kontrolü yüksektir, bu nedenle fıtığın yerleşimi ne olursa olsun çoğu vakada güvenle uygulanabilir.

Aynı Gün Ayağa Kalkış ve Taburculuk Mümkün

Bu teknikle ameliyat edilen hastalar genellikle 4. saatte yürütülür ve eğer ek bir sağlık sorunu yoksa aynı gün taburcu edilebilir.

Mikrocerrahi, endoskopik yöntemlerle karşılaştırıldığında;

Kesi boyutu biraz daha büyük olsa da (1 cm ile 0,6 cm arasında),
Bu fark klinik olarak anlamlı değildir; çünkü kaslara ve dokulara verilen zarar minimal düzeydedir.
Ağrı seviyesi,
Günlük yaşama dönüş süresi,
Hastanede kalış süresi gibi kriterlerde ciddi bir fark bulunmamaktadır.

Yani, iyi planlanmış bir mikrocerrahi sonrası da hasta kısa sürede işine ve sosyal yaşamına dönebilir.

Full Endoskopik Bel Fıtığı Ameliyatı (Yaklaşık 0,6 cm Kesi ile)

Kamera sistemiyle yapılan bu ameliyatta, işlem yaklaşık 0,6 cm’lik tek bir kesiden (tek port) gerçekleştirilir.
Kaslar kesilmez, sadece aralanarak ilerlenir; bu sayede çevre dokulara zarar minimum düzeyde olur.
Uygun hastalarda lokal anestezi veya hafif sedasyonla bile yapılabilir.
Avantajı: Dokuya en az müdahale edilen yöntemdir; bu da ağrının az, iyileşme süresinin çok hızlı olmasını sağlar.
Dezavantajı: Tüm bel fıtığı vakalarına uygun olmayabilir.

3. UBE (Unilateral Biportal Endoskopi – İki Adet 0,6 cm Kesi ile)

Bu yöntemde, iki küçük kesi yapılır: birinden endoskopik kamera ile görüntü sağlanır, diğerinden ise cerrahi aletler kullanılır.
Kullanılan ekipmanlar: Mikroskopik cerrahide kullanılan cerrahi aletlerden burada da faydalanılır. Ancak mikroskop yerine görüş, endoskopik kamera aracılığıyla sağlanır.

Peki Hangisi Daha İyi?

Aslında bu üç yöntemin de asıl amacı aynıdır: sinire baskı yapan fıtıklaşmış disk dokusunu temizlemek ve siniri rahatlatmak. Hastanın kanal darlığı varsa kanal darlığını açmaktır.

Burada en önemli nokta şudur:

Ameliyat tekniğinden çok, bu tekniği uygulayan cerrahın deneyimi belirleyicidir.

Yani hangi yöntemle yapılırsa yapılsın, cerrahın bu yönteme hakimiyeti, hastaya özel planlama yapabilmesi ve cerrahi kararı doğru zamanda vermesi tedavinin başarısını belirler.

Kapalı bel fıtığı ameliyatları, daha az doku hasarı, daha az ağrı, hızlı iyileşme ve kısa hastanede kalış süresi gibi önemli avantajlar sunar. Kapalı omurga ameliyatları sonrası çoğu zaman platin, vida gibi materyallere gerek olmaz. Hangi yöntemin uygulanacağına, hastanın klinik durumu, fıtığın yeri ve cerrahın deneyimi birlikte değerlendirilerek karar verilir.

Eğer bel fıtığınız yaşam kalitenizi etkiliyor ve ameliyat önerildiyse, hangi yöntemle değil, kimin yaptığıyla ilgilenmek çoğu zaman en doğru yaklaşımdır.

Sık Sorulan Sorular

Bel fıtığı kendi kendine geçer mi?

Bel fıtığının kendiliğinden iyileşme özelliği radyolojik olarak da ispatlanmıştır. Yapılan çalışmada 6.ay sonunda hastaların %48’sinde herniye disk %70’den fazla gerilemiştir. %15’İnde %30-70 gerileme, %29’unda herniye diskte gerileme olmamıştır. %8 hastada herniye diskte artış tespit edilmiştir.

Daha büyük disk hernileri daha fazla gerileme gösterirken, protrüze disklerde gerileme en az olarak tespit edilmiştir.

Yapılan diğer çalışmalarda özellikle genç ve sekestre diskli hastalarda rezolüsyon oranının yüksek olduğu gösterilmiştir.

Bel Fıtığı Ameliyatsız Geçer Mi?

İmmun sistemin epidural boşluktaki materyalı yabancı bir madde olarak algılayıp yok ettiği gözlenmiştir. Bel fıtığı herniasyon 6 ay-1 yıl arasında büyük oranda rezorbe olur. Sekestre veya serbest fragmanlar daha fazla rezorbe olurlar. Subligamantöz fokal disk bombeleşmeleri daha az rezorbe olur.

Bel Fıtığı En Çabuk Nasıl Geçer?

Bel fıtığı üzerine yapılan çalışmalarda cerrahi ile semptomların daha hızlı kaybolduğu ve kısa sürede daha iyi sonuçlar alındığını görülmektedir.

Bel Fıtığı Ameliyatı Olmadan Geçer Mi?

Az sayıda veri cerrahi dışı tedavinin cerrahi tedaviye göre üstünlüğünün zamanla kaybolacağını ileri sürsede 4 yıla kadar takiplerde cerrahinin üstünlüğü vardır. Bel fıtığı ile ilgili ortalama izlem süresinin 3 yıl olduğu retrospektif bir çalışmada cerrahi uygulanan hastaların %60’ının ağrısız olduğu, %87’sinin hasta memnuniyeti olduğunu bulmuşlardır. Cerrahi olmayan grupta ise %29 ağrısız, %68’inin sonuçtan memnundur.

Bel Fıtığı Tehlikeli Mi?

Kauda ekuina sendromu, ani ve ilerleyici kuvvet kaybı, medikal tedavilerde yetersizlik olan hastalarda cerrahi tedavi gerekmektedir.

Bel Fıtığı ameliyatı olduktan sonra kaç günde iyileşir?

Ameliyat sonrası 6.saatte hasta mobilize edilir. Ortalama 24.saat taburcu edilir. Cerrahi alana 2 gün pansuman yapılır. 3.gün itibariyle yara açık kalabilir.4.gün duş almasında sakınca yoktur.

Ameliyat sonrası genellikle yatarak istirahat etmesi istenir. Tedricen artırılarak yürüyüş yapmasına izin verilir. Ameliyat sonrası erken dönemde lomber ekstransiyon adele germe egzersizleri 1 ay sonra bel egzersizleri önerilir. Egzersizlerin ağrı, işe dönme bel kaslarının güçlendirilmesinde olumlu etkisi olduğu gösterilmiştir.

İşi hafif olanlar 2 hafta sonra , işçilerin ise 1,5-3 ay sonra işlerine dönmesi önerilir.

Bel fıtığı nüks eder mi?

Çalışmalarda cerrahi tedavi gören hastaların %3-7 sinin ameliyattan sonraki bir yıl içerisinde %9’unun 2 yıl içinde yeniden ameliyat oldukları saptanmıştır.

Boyun Fıtığı Ameliyatı

Boyun fıtığı ameliyatı, omurlar arasındaki hasarlı diskin sinirlere yaptığı baskıyı gidermek ve boyun, kol ağrısı ile güç kaybını azaltmak amacıyla uygulanan cerrahi bir müdahaledir.

Devamını Oku…

Beyin Ameliyatı

Beyin ameliyatı, tümör, kanama, veya travma gibi nedenlerle beyin dokusuna yönelik sorunları tedavi etmek amacıyla yapılan karmaşık ve hassas bir cerrahi işlemdir.

Devamını Oku…

Vidasız Kanal Darlığı Ameliyatı

Vidasız dar kanal ameliyatı, omurilik ve sinir köklerini sıkıştıran dokuların özel mikrotekniklerle temizlendiği, vida veya platin kullanılmadan uygulanan minimal invaziv bir omurga cerrahisidir.

Devamını Oku…